Το άρθρο αυτό ετοιμάστηκε για να βοηθήσει και συμβουλέψει το κοινό ως προς το τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση επείγοντος περιστατικού που σχετίζεται με πληγωμένο ζώο, αν δεν υπάρχει άμεση βοήθεια από εξειδικευμένο κτηνίατρο και τα κατάλληλα υλικά.
Είναι σημαντικό, όμως, για όποιο έχει να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση, να καταλαβαίνει τη διαφορά μεταξύ των συμβουλών που προσφέρονται σ’ αυτό το άρθρο για τις βασικές πρώτες βοήθειες και την εξειδικευμένη φροντίδα που θα δοθεί από ένα κτηνίατρο. Μην προσπαθήσετε να κάνετε περισσότερα από αυτές τις πρώτες βοήθειες για επείγοντα περιστατικά γιατί οι προσπάθειες σας μπορεί να επηρεάσουν την περαιτέρω θεραπεία. Υπάρχει, επίσης, ο κίνδυνος να γίνει χειρότερη η κατάσταση, παρόλες τις καλές προθέσεις και τη κοινή λογική αυτού που θα δώσει τις πρώτες βοήθειες.
Πρέπει λοιπόν να δοθεί έμφαση ότι οι ακόλουθες εισηγήσεις εφαρμόζονται σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης, όπου ούτε τα κατάλληλα μέσα και υλικά υπάρχουν ούτε και η βοήθεια από εξειδικευμένο άτομο.
Σε τέτοιου είδους περιπτώσεις είναι σημαντικό να γνωρίζετε που μπορείτε να βρείτε κάποιο κτηνίατρο και, αν είναι απαραίτητη η μεταφορά, ποία μέθοδος θα χρησιμοποιηθεί
Δυστυχήματα στο δρόμο
Θα πρέπει πάντοτε με την πρώτη ευκαιρία να επικοινωνήσετε με τον κτηνίατρο. Προσπαθήστε πάντα να έρθετε σε επαφή με το τηλέφωνο πρώτα. Θα βοηθήσει τον κτηνίατρο να ξέρει ότι είσαστε καθ’ οδό ώστε αυτός/ή θα είναι έτοιμος/η να σας δεχθεί. Επίσης, όταν η κτηνιατρική κλινική είναι κλειστή, ένα τηλεφώνημα θα σας ενημερώσει από πού να πάρετε βοήθεια. Θα βοηθήσει τον κτηνίατρο αν το άτομο που θα τηλεφωνήσει θα περιγράψει:
1. Το είδος του ζώου που έχει εμπλακεί στο δυστύχημα.
2. Σε ποία σημεία φαίνεται ότι κτύπησε το ζώο και το βαθμό τραυματισμού του.
3. Αν το ζώο είναι λυμένο ή περιορισμένο.
4. Πού έγινε το δυστύχημα – με ακρίβεια.
Μετά που θα μιλήσετε με τον κτηνίατρο, ίσως η καλύτερη σειρά ενεργειών (αφού στην Κύπρο δεν υπάρχει δημόσιο νοσοκομειακό όχημα για τα ζώα) είναι να κανονίσετε ώστε το πληγωμένο ζώο να μεταφερθεί από το σημείο του δυστυχήματος στη κτηνιατρική κλινική όσον το δυνατό πιο σύντομα με το πρώτο διαθέσιμο όχημα.
Αν δεν μπορούμε να μετακινήσουμε το ζώο και θα έρθει ο κτηνίατρος στο ζώο, είναι σημαντικό να μείνει κάποιος με το ζώο. Ακόμη και ζώα που είναι πολύ σοβαρά πληγωμένα μπορεί να συρθούν μακριά και να κρυφθούν!
Πώς να πλησιάσετε το ζώο
Μη βιάζεστε να υποθέσετε ότι είναι νεκρό αν δεν δείχνει να κινείται. Είναι καλύτερα να φροντίσετε ένα νεκρό σώμα παρά να μη φροντίσετε ένα ζωντανό.
Οποιοδήποτε πληγωμένο ζώο μπορεί να πάθει σοκ, να φοβηθεί και να πονά σ’ ένα βαθμό. Έτσι τα περισσότερα ζώα, ειδικά οι σκύλοι και οι γάτοι, θα δυσανασχετήσουν με τις προσπάθειες για να τους βοηθήσουν, και σε μερικές περιπτώσεις αντιδρούν βίαια. Είναι οπωσδήποτε ουσιώδες να πλησιάζετε τα ζώα όσον πιο ήρεμα και καθησυχαστικά μπορείτε. Η πρώτη προσέγγιση και ο έλεγχος είναι καλύτερα να γίνονται μαζί με τον ιδιοκτήτη, αν είναι δυνατό, αφού και το πιο φοβισμένο ζώο συνήθως εμπιστεύεται το άτομο που γνωρίζει.
Πώς να το πιάσετε και να το κρατήσετε
Αποτελεσματικές και σταθερές μέθοδοι για να το πιάσετε και να το κρατήσετε πρέπει να χρησιμοποιηθούν γρήγορα. Όμως, οποιοσδήποτε περιορισμός του πάσχοντος θα πρέπει να είναι στο ελάχιστο και όσο πιο τρυφερά γίνεται.
Να θυμάστε ότι σε πολλές περιπτώσεις η χρήση ενός σταθερού αλλά τρυφερού χεριού και λίγα ευχάριστα λόγια είναι το μόνο που χρειάζεται. Όμως, αν χρειάζεται μια σταθερή προσέγγιση, εδώ σας δίνουμε μερικές οδηγίες:
Πώς να δέσετε φίμωτρο στο σκύλο
Περάστε μια θηλιά κάτω από τα σαγόνια του σκύλου με τον κόμπο προς τα πάνω. Φέρτε τα ελεύθερα λουριά γύρω από το κάτω σαγόνι, σταυρώστε τα και δέσετε προς τα πίσω στο σβέρκο του σκύλου με ένα φιόγκο.
Είναι απαραίτητο να έχετε πείρα στο χειρισμό των σκύλων αν το εν λόγω ζώο αντιδράσει επιθετικά. Χωρίς αυτή την πείρα μη δοκιμάσετε να το περιορίσετε πολύ από μόνοι σας αλλά απλά ρίξετε μια θηλιά από σχοινί, μια αλυσίδα ελέγχου, ή ένα προσωρινό λουρί (ζώνη, κορδόνι, κασκόλ δεμένο σε κόμπους κλπ) πάνω από το κεφάλι του σκύλου και γύρω από το λαιμό του. Αυτό τουλάχιστον θα εμποδίσει το ζώο να προσπαθήσει να διαφύγει. Για να εμποδίσετε το σκύλο να δαγκάσει, ένα απλό φίμωτρο μπορεί να φτιαχτεί πρόχειρα με περίπου 1,5 μέτρο (5 πόδια) επίδεσμο από γάζα ή παρόμοιο ύφασμα. Είναι προτιμότερο αυτό να τοποθετηθεί από ένα δεύτερο πρόσωπο. Όμως, το φίμωτρο δεν πρέπει να δεθεί με αυτό το τρόπο αν δείτε ότι υπάρχει τραύμα στα σαγόνια ή αν ο σκύλος έχει πρόβλημα με την αναπνοή του.
Πώς να χειριστείτε ένα γάτο
Οι γάτοι μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα και να είναι δύσκολο να τους χειριστούμε, καθώς βρισκόμενοι σε κατάσταση μεγάλου σοκ αμέσως μετά από ένα δυστύχημα συχνά προσπαθούν να το σκάσουν, ακόμη και όταν είναι βαριά τραυματισμένοι. Όταν θα τους φροντίσετε, χρησιμοποιείστε γάντια, αν είναι δυνατό, καθώς και ένα σακάκι ή κουβέρτα για να καλύψετε το γάτο προτού προσπαθήσετε να τον σηκώσετε πάνω. Είναι συχνά απαραίτητο να κρατάτε από το σβέρκο σφικτά με το ένα χέρι. Ένα καλάθι γάτου κατά προτίμηση, ίσως ένα γερό ξύλινο ή χάρτινο κιβώτιο με τρύπες για να μπαίνει αέρας ή ακόμη μια μεγάλη τσάντα με φερμουάρ είναι χρήσιμη για να μεταφέρετε το γάτο σε ένα ήσυχο σημείο ή στο κτηνιατρείο για θεραπεία.
Πως να χειριστείτε ένα πρόβατο
Είναι καλύτερα να προσπαθήσετε να κρατήσετε τα πρόβατα ξαπλωμένα κάτω, πάντοτε, γιατί έτσι και σταθούν στα πόδια τους, ακόμη και αν είναι μόνο στα τρία τους πόδια, θα κάνουν τρομερή προσπάθεια να δραπετεύσουν.
Είναι κάποτε απαραίτητο να γονατίσετε σταθερά αλλά απαλά πάνω στο λαιμό του προβάτου και να κρατήσετε το κεφάλι του στο έδαφος ώστε να το εμποδίσετε να προσπαθήσει να ξεφύγει. Να βάζετε πάντοτε μια διπλωμένη σακούλα ή κουβέρτα κάτω από το κεφάλι ώστε να εμποδίσετε το πρόβατο να κάνει ζημιά στα μάτια του. Επιπλέον, μπορεί να είναι απαραίτητο να δέσετε τα πίσω του πόδια μαζί ώστε να τα εμποδίσετε από το να κινούνται εδώ κι εκεί προκαλώντας πιθανόν ζημιά στο ίδιο το πρόβατο, σε άλλους ανθρώπους ή σε άλλα ζώα. Όπου είναι δυνατόν, το ζώο θα πρέπει να υποστηρίζεται πάνω στο στέρνο του (θώρακα) μετά που θα το ακινητοποιήσουμε.
Πώς θα κρίνετε ότι μπορείτε να βοηθήσετε
Είναι σημαντικό να κρίνετε πόσο σοβαρά είναι τα τραύματα. Οι πρώτες βοήθειες μπορεί να είναι απαραίτητες αν υπάρχει σοβαρός τραυματισμός καθώς αυτό πιθανό να θέτει τη ζωή του ζώου σε κίνδυνο.Τα πιο κάτω είναι τα σημεία ενός σοβαρού τραυματισμού:
1. Απώλεια αισθήσεων.
2. Δυσκολία στην αναπνοή.
3. Σοβαρή αιμορραγία.
4. Αδυναμία να σταθεί όρθιο.
5. Φανερός πόνος όταν κινείται.
6. Φανερά σημάδια σοβαρού σοκ είναι δύσκολη αναπνοή, χλωμά ούλα, υπερβολικό ψύχος ή απλά έλλειψη ανταπόκρισης.
7. Κατάγματα.
· Καθαρίστε τη δίοδο αναπνοής. Τραβήξτε τη γλώσσα προς τα εμπρός και βεβαιωθείτε ότι το ζώο αναπνέει χωρίς εμπόδια – αλλά προσέξετε να μην σας δαγκώσει.
· Εφαρμόστε τεχνητή αναπνοή, αν είναι απαραίτητο, αλλά όχι αν υπάρχει κίνδυνος ότι έχουν τυχόν σπάσει πλευρά του ζώου. Τοποθετήστε το ζώο στο δεξιό του πλευρό, το κεφάλι και το λαιμό εκτεταμένα με τη γλώσσα τραβηγμένη προς τα έξω. Βάλτε το χέρι πάνω από τα πλευρά ακριβώς πίσω από την ωμοπλάτη. Με μία απότομη κίνηση συμπιέστε την κοιλότητα του θώρακα, ώστε να βγει ο αέρας. Χαλαρώστε την πίεση αμέσως, ώστε να αφήνετε το θώρακα να διαστέλλεται με τη δική του ελαστικότητα. Επαναλάβετε μετά από 5 – 6 δευτερόλεπτα.
· Σταματήστε σοβαρή αιμορραγία. Η σοβαρή αιμορραγία πρέπει να σταματήσει ή να αναχαιτιστεί αμέσως και αυτό είναι καλύτερα να γίνεται τοποθετώντας σταθερά ένα μαντηλάκι (όσο πιο καθαρό γίνεται) πάνω στο τραύμα. Μια κομμένη αρτηρία θα χρειαστεί συνεχή πίεση με τα χέρια. Αν δεν υπάρχει εξωτερικό τραύμα, αλλά αιμορραγεί από τη μύτη και το στόμα, κρατήστε το ζώο όσο πιο ήσυχο μπορείτε μέχρι να έρθει βοήθεια ή μέχρι να μεταφερθεί στον κτηνίατρο. Σκεπάστε το με κουβέρτα, παλιόρουχο ή σακάκι.
· Καταπραΰνετε το σοκ. Πρέπει να ακολουθήσετε τις ακόλουθες αρχές:
α. Κρατήστε το ζεστό βάζοντας του μια κουβέρτα ή σακάκι ώστε το ζώο να διατηρήσει τη θερμότητα του δικού του σώματος. Είναι καλύτερα να μη χρησιμοποιήσετε θερμοφόρα.
β. Κρατήστε το ζώο ήσυχο, ακίνητο και όσο πιο άνετο μπορείτε.
· Κατάγματα. Αποφεύγετε όσο είναι δυνατό κινήσεις του τραυματισμένου μέρους. Προσέξετε πάρα πολύ να μην κτυπήσετε ή να τραντάξετε το τραυματισμένο μέρος του σώματος. Μην προσπαθήσετε να εφαρμόσετε στο σπασμένο μέλος ένα υποστήριγμα που φτιάξατε εσείς. Αυτό μπορεί να προκαλέσει περισσότερο πόνο και να αυξήσει τη σοβαρότητα του κατάγματος.
Πρώτες Βοήθειες για επιφανειακά τραύματα
Αυτό χρησιμοποιείται μόνο όταν δεν υπάρχει ένδειξη για σοβαρό τραυματισμό. Το πληγωμένο ζώο συνήθως είναι περισσότερο φοβισμένο παρά τραυματισμένο, που γενικά είναι πιο δύσκολο να το χειριστούμε παρά ένα σοβαρά τραυματισμένο ζώο. Επομένως η χαλιναγώγηση είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας. Διαθέστε λίγα λεπτά για να ανακουφίσετε το ζώο, μεταφέρετε το σε ένα ήσυχο σημείο, και αν το ζώο είτε μπορεί να περπατά είτε να μεταφερθεί, πάρτε το σε εσωτερικό χώρο. Η φροντίδα όλων των τραυμάτων θα πρέπει να αφεθεί στον κτηνίατρο αλλά αν δεν υπάρχει κάποιος διαθέσιμος, θα πρέπει να υιοθετηθούν οι ακόλουθες διαδικασίες:
Όλα τα τραύματα πρέπει να πλένονται καλά μόνο με νερό (κατά προτίμηση χλιαρό). Προσπαθήστε να καθαρίσετε όλες τις ακαθαρσίες και, όταν το τραύμα φαίνεται ότι έχει καθαρίσει, το πλένετε πολύ προσεκτικά με αλατούχο διάλυμα (ένα κουταλάκι αλάτι σε μισό λίτρο νερό). Τα περισσότερα τραύματα είναι καλύτερα μετά να μείνουν ατύλιχτα μέχρι να τα εξετάσει ένας κτηνίατρος. Όμως ποτέ μη χρησιμοποιείτε απολυμαντικό για να πλένετε τα τραύματα
Πώς να σηκώσετε ένα τραυματισμένο ζώο
Ποτέ μην προσπαθήσετε να σηκώσετε ένα τραυματισμένο ζώο, το οποίο μπορεί να αποδειχθεί πολύ βαρύ. Είναι πολύ καλύτερα να φτιάξετε κάποιο είδος φορείου χρησιμοποιώντας ένα χαλάκι ή ένα κομμάτι ξύλο (όπως μια πόρτα) παρά να διακινδυνέψετε να σας πέσει το ζώο ή να προκαλέσετε πόνο σ’ αυτό και στον εαυτό σας
Όταν είναι απαραίτητο να σηκώσετε ένα τραυματισμένο ζώο, πρέπει να το κάνετε και με τα δύο σας χέρια έτσι ώστε η υποστήριξη να διανέμεται ομοιόμορφα. Να θυμάστε ότι ένα τραυματισμένο σκυλί μπορεί να αντιδράσει όταν το σηκώνουν και να προσπαθήσει να δαγκώσει. Είναι, επομένως, σημαντικό να σκύβετε με τέτοιο τρόπο ώστε το πρόσωπο να μην είναι κοντά στο κεφάλι του σκύλου. Αν έχετε αμφιβολία, χρησιμοποιείστε ένα φίμωτρο με τον τρόπο που σας περιγράψαμε προηγουμένως.
Ένα ζώο με ύποπτο κάταγμα πρέπει να μεταφέρεται πάντοτε με το τραυματισμένο μέλος σε όσο το δυνατό ψηλότερη θέση. Το κεφάλι πρέπει να μένει στο ίδιο επίπεδο ή να κλείνει ελαφριά κάτω ώστε να αποφεύγεται η πιθανότητα να πνιγεί είτε από εμετό είτε από αίμα.
Όταν η μεταφορά γίνεται με αυτοκίνητο, τοποθετήστε το ζώο πάνω στο κάθισμα, σε τέτοια θέση ώστε να μη μπορεί να πέσει κατά τη διάρκεια της μεταφοράς.
Υποψίες για δηλητηρίαση
Πρέπει να παρέχεται φροντίδα από κτηνίατρο όσο πιο σύντομα γίνεται, καθώς τα συμπτώματα και η θεραπεία διαφορετικών μορφών δηλητηρίασης ποικίλλουν πάρα πολύ.
Το πακετάρισμα ή ένα δείγμα του δηλητηρίου που καταναλώθηκε πρέπει να φυλάγονται και να δείχνονται στον κτηνίατρο. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση του δηλητηρίου, καθώς και στη γρήγορη επιλογή του σωστού είδους θεραπείας.. Όμως ποτέ μη προσπαθήσετε να κάνετε το ζώο να κάνει εμετό.
Εγκαύματα και καψίματα
Η πιο σημαντική πλευρά αυτού του τύπου ατυχήματος είναι το σοκ. Όταν η ζημιά των ιστών είναι εκτεταμένη, ο βαθμός του σοκ που δημιουργείται μπορεί να βάλει σε κίνδυνο τη ζωή του ζώου. Επομένως ο μόνος λογικός τρόπος δράσης για όλα τα εγκαύματα, εκτός των πλέον ασήμαντων, είναι να τυλίξετε το ζώο για ζεστασιά και να ζητήσετε αμέσως τη βοήθεια κτηνίατρου.
Εκεί όπου τα τραύματα είναι επιπόλαια και επιφανειακά, το τρίχωμα μπορεί να ψαλιδιστεί από την περιοχή και να τοποθετηθεί μια αποστειρωμένη γάζα, αν υπάρχει διαθέσιμη.
Κεντρίσματα από έντομα
Ένα απλό κέντρισμα από μέλισσα ή σφήκα σπάνια είναι σοβαρό, αλλά τα πολλαπλά κεντρίσματα μπορεί να αποβούν επικίνδυνα.
Ευτυχώς οι σκύλοι και οι γάτοι σπάνια κεντρίζονται περισσότερο από μια ή δυο φορές. Συνήθως, τα κεντρίσματα γίνονται γύρω από τα χείλη και το στόμα. Υπάρχει πάντοτε τοπικός πόνος και φούσκωμα, συνήθως με σοκ ελαφρού βαθμού.
Εάν δεν υπάρχει εμετός, πνιγμός, δυσκολία στην αναπνοή ή μη συντονισμός των μελών του σώματος, τότε μια κομπρέσα με κρύο νερό ή μια παγοκύστη (π.χ. ένα πακέτο κατεψυγμένων μπιζελιών) τοποθετημένα πάνω στο σημείο που δέχθηκε το κέντρισμα είναι όλο κι όλο που χρειάζεται. Το φούσκωμα πρέπει να αρχίσει να φεύγει μετά από 3-4 ώρες, αλλά αν δε συμβεί αυτό ή αν δημιουργηθεί κάποιο από τα συμπτώματα που περιγράψαμε πιο πάνω, πρέπει να ζητηθεί η βοήθεια του κτηνίατρου αμέσως.
Χειρισμός θερμοπληξίας
Αυτό κυρίως συμβαίνει στους σκύλους, ειδικά στα είδη με “κοντή μύτη” όπως τα Μπουλντόγκ και τα Πεκινουά. Η άμεση δράση είναι απαραίτητη όταν το ζώο λιποθυμήσει από αυτό το περιστατικό. Πάρτε το σε ένα δροσερό σκιερό μέρος και βάλτε του κρύο νερό είτε με μια μάνικα ποτίσματος ή με ένα κουβά σε όλο το σώμα. Αυτή η φροντίδα θα πρέπει να συνεχιστεί μέχρι που το ζώο να ανακτήσει ξανά τις αισθήσεις του. Είναι σημαντικό να διατηρήσετε τη δίοδο της αναπνοής καθαρή κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, τραβώντας τη γλώσσα προς τα έξω.
Αντιμετώπιση σπασμών
Αυτό το τμήμα έχει καταρτιστεί ώστε να καλύψει όλες τις μορφές υστερίας, καθώς και σπασμούς μορφής επιληψίας. Ενώ φαίνονται τρομακτικοί, οι σπασμοί μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας σχετικά ασήμαντης αιτίας, και αναφέρονται εδώ μάλλον από την άποψη του τι να μην κάνετε. Τα κουτάβια, για παράδειγμα, την περίοδο που βγάζουν τα μόνιμα δόντια τους όταν είναι τριών με έξη μηνών, μπορεί να έχουν ξαφνικές προσβολές.
Η ελαφριά υστερία είναι καλύτερα να καταπραΰνεται με μια απλή καθησύχαση. Όμως, αν το ζώο πέσει στο έδαφος, αγωνίζεται και κάνει κινήσεις σαν να κωπηλατεί με τα άκρα ελεύθερα από κίνδυνο, είναι καλύτερα να το αφήσετε μόνο του μέχρι να υποχωρήσει ο σπασμός και να μην το αγγίζετε σχεδόν καθόλου. Βεβαιωθείτε ότι τυχόν αναμμένα τζάκια έχουν προστατευτική σχάρα.
Τοποθετήστε το ζώο μόνο του σε ένα ήσυχο και σκοτεινό δωμάτιο, με προμήθεια φρέσκου νερού, και καλέστε τον κτηνίατρο να το εξετάσει.
Μιας και αναφερόμαστε σε σπασμούς, είναι καλά να αναφέρουμε ότι αυτό δεν είναι μία μόνιμη κατάσταση, και συνεπώς υπάρχει μικρός επιπρόσθετος κίνδυνος να σας δαγκώσει. Ούτε υπάρχει οποιαδήποτε ανάγκη να θανατώσετε το ζώο αμέσως, παρόλο που βεβαίως το περιστατικό μπορεί να είναι σοβαρό, ιδιαίτερα στην περίπτωση ηλικιωμένων σκύλων.